Landlausir, íslenskir stangaveiðimenn

 Mikið hefur verið rætt um þau áform kínverska auðmannsins Huangs Nubos að kaupa jörðina Grímsstaði á Fjöllum, sem er ein landmesta bújörð landsins. Sýnist sitt hverjum. Sumir fagna áhuga Nubos, sem er með risavaxnar hugmyndir um uppbyggingu ferðaþjónustu á jörðinni, en aðrir gjalda varhug við því að erlendir auðmenn eignist íslenskar náttúruperlur og geti hugsanlega í framtíðinni takmarkað aðgengi almennings að eigin landi.   

Ég hef engar forsendur til að ætla annað en að Nubo gangi gott eitt til og hann sjái viðskiptatækifæri í því sem mörgum finnst aðeins vera örfoka eyðimörk. Ekki má heldur gleyma að hann hefur lýst yfir því að hann afsali sér öllum vatnsréttindum, öðrum en þeim sem hann þarf til þess að starfrækja ferðaþjónustuna, og þeim auðlindum sem kunna að finnast í jörðu innan landareignarinnar. Þrátt fyrir það er eðlilegt að stjórnvöld gefi sér góðan tíma til þess að marka stefnuna í málum sem þessum til framtíðar og svari þeirri spurningu hvort rétt sé að erlendir ríkisborgarar geti í krafti auðmagns keypt upp stóra hluta landsins.

Í þessu sambandi er vert að leiða hugann að öðru en þó ekki óskyldu máli. Á árunum fyrir efnahagshrunið fór fram skipuleg söfnun íslenskra auðmanna á jörðum þar sem laxveiðileyfi voru meðal hlunninda. Þeir stórtækustu sönkuðu að sér tugum jarða í þessu skyni. Erlendir ríkisborgarar létu heldur ekki sitt eftir liggja og frægasta dæmið er sennilega kaup svissnesks auðkýfings á öllum bújörðum og eyðibýlum í Mýrdal og þar með að veiðirétti í Heiðarvatni og Vatnsá sem er gjöful á sjóbirting og lax. Í kjölfar þessara kaupa var Heiðarvatni lokað fyrir íslenskum almenningi og aðgengi að Vatnsá takmarkað verulega. Nú er reyndar farið að selja veiðileyfi í Heiðarvatn á nýjan leik og í Vatnsá geta menn veitt, greiði þeir uppsett verð.

Eftir hrun stóðu stangaveiðifélög og aðrir veiðileyfasalar frammi fyrir því að vera með samninga, sem bundnir voru vísitölu, og kaupendahóp sem segja má að hafi verið hruninn. Á þessu var í flestum tilvikum tekið með samkomulagi leigutaka og landeigenda um frystingu vísitöluhækkana um skeið. Nú virðast vera breyttir tímar og um það vitna nýleg útboð og tilboð í laxveiðiár eins og Laxá á Ásum og Þverá og Kjarará. Í báðum tilvikum er um gríðarlegar hækkanir á leigugjöldum að ræða. Fram hefur komið að verð veiðileyfa fyrir eina stöng í þrjá daga í Laxá á Ásum næsta sumar verði um 1,4 m.kr. sem sagt er vera 75% hækkun milli ára. Hæstu tilboðin í Þverá og Kjarará voru upp á tæpar 112 m.kr. en að teknu tilliti til kostnaðar við netaupptöku í Hvítá og annars kostnaðar, auk þess sem vísitalan fór í gang um leið og tilboðin voru opnuð, má búast við því að leiguupphæðin slagi hátt í 130 m.kr. þegar nýir leigutakar taka við ánni sumarið 2013. Það er því ekki nema von að aðrir veiðiréttareigendur hugsi gott til glóðarinnar næst þegar samið verður um aðrar af betri laxveiðiám landsins. Núverandi leigusamningar um tvær aðrar Borgarfjarðarár, Norðurá og Grímsá, renna út eftir næsta sumar og viðmiðið í nýjum samningum verður sennilega sprengitilboðið í Þverá og Kjarará.

Á þetta er minnst hér til að hvetja íslenska stangaveiðimenn til að standa saman um að taka ekki þátt í þeirri helstefnu sem nú virðist eiga að marka. Íslenskir stangaveiðimenn, sem áhuga hafa á laxveiði, eru á góðri leið með að verða landlausir í eigin landi. Þeir hafa ekki efni á að borga 3.000 evrur (um 480 þús. ISK) fyrir stangardaginn á besta tíma og ekki einu sinni 1.000-1.500 evrur fyrir daginn á jaðartímum. Stjórnvöld mættu leiða hugann að þessari þróun, þ.e.a.s. ef þau hafa virkilegar áhyggjur af því að verið sé að takmarka aðgengi Íslendinga að náttúruperlum landsins.

Næstkomandi laugardag verður aðalfundur Stangaveiðifélags Reykjavíkur, öflugasta og stærsta stangaveiðifélags landsins með um 4.000 félagsmenn, haldinn á Grand Hótel Reykjavík. Það er besti vettvangur félagsmanna til að ræða málin og hafa áhrif á stefnumörkunina. Ég hvet félagsmenn til að mæta á aðalfundinn og koma skoðunum sínum á framfæri.

Með veiðikveðju.

Eiríkur St. Eiríksson

(Greinin hér að ofan birtist í Morgunblaðinu 24. nóvember 2011).